Naukowcy z Instytutu Inżynierii Środowiska Uniwersytetu Zielonogórskiego połączyli siły z firmą Integrale IT Sp. z o.o. z Poznania oraz Urzędem Miasta Żary, w celu realizacji pionierskiego projektu monitorowania jakości powietrza w Żarach. Jego celem było stworzenie kompleksowego systemu do analizy i wizualizacji zanieczyszczeń atmosferycznych. System ZAiRYMON zbudowano w ramach projektu „Żary, tu chcę żyć!!!”, zastosowano w nim najwyższej jakości technologii oraz zaangażowano najlepszych specjalistów w regionie. Prace nad projektem trwały 2 lata.
ZAiRYMON – „system unikalny w skali Polski, a być może nawet w skali Europy”
Dr inż. Piotr Ziembicki, pomysłodawca i kierownik projektu, podkreśla złożoność stworzonego systemu. Składa się on z sieci czujników, które zbierają dane o jakości powietrza, oraz zaawansowanego modelu matematycznego symulującego rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń. Dzięki temu możliwe jest precyzyjne określenie miejsc o podwyższonym stężeniu zanieczyszczeń i podejmowanie odpowiednich działań.
– Zbudowaliśmy bardzo skomplikowany system analizy jakości powietrza złożony z dwóch elementów – elementu technicznego czyli czujników pomiarowych, które są rozmieszczone w różnych punktach miasta i systemu informatycznego, a tak naprawdę modelu matematycznego powiązanego z modelem symulacyjnym rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w mieście. Krótko mówiąc – w oparciu o pomiary, matematykę i symulację wskazujemy na mapie miejsca, w których występują określone stężenia danych zanieczyszczeń. System ma bardzo wiele zastosowań i jest oparty na silnych podstawach naukowych. Śmiało możemy powiedzieć, że system, który zbudowaliśmy jest unikalny w skali Polski, a być może nawet w skali Europy. – mówi dr. inż. Piotr Ziembicki.
Lokalne wsparcie i pionierskie podejście
Realizacja projektu była możliwa dzięki zaangażowaniu władz miasta Żary. Daniel Babula, zastępca naczelnika Wydziału Infrastruktury Technicznej i Ochrony Środowiska, zaznacza, że miasto od lat podejmowało działania na rzecz poprawy jakości powietrza. Projekt monitoringu jakości powietrza był jednak brakującym elementem, który pozwolił na dogłębną diagnozę problemów i odpowiednie planowanie dalszych działań.
– Tak naprawdę już od 10 lat podejmowaliśmy różnego rodzaju działania i podejmujemy je do dzisiaj. – mówi Daniel Babula, z-ca naczelnika Wydziału infrastruktury technicznej i ochrony środowiska w urzędzie miejskim w Żarach, i dodaje: – Jako pierwsi w województwie wprowadzaliśmy z własnych środków program wymiany pieców – dzisiaj jest rozliczana już 8. edycja tego programu, a zaangażowaliśmy ponad 2,5 mln środków. W wielu projektach byliśmy pionierami, ale cały czas brakowało nam takiej „kropki nad i”. W 2020 r. pojawiły się środki z Norweskiego Mechanizmu Finansowego – duże środki z naciskiem na ochronę środowiska, a najbardziej na ochronę jakości
powietrza. W związku z tym musieliśmy przeprowadzić dogłębną diagnozę, aby dołączyć ją do dokumentów aplikacyjnych. Z tej diagnozy wyszło nam, że mieszkańcy postrzegają nasze miasto ze złą jakością powietrza i czynnikiem, który powodował, że mieszkańcy chcieliby opuścić Żary, to jest właśnie jakość powietrza. W związku z tym postanowiliśmy tę tendencję odwrócić, oddemonizować troszkę te zapatrywania mieszkańców i dlatego zdecydowaliśmy się na ten projekt. Właściwie zaczynaliśmy działać od zera – nie mogliśmy czerpać wzorów z innych miast ponieważ ten system jest pierwszym takim systemem. Dlatego było to dla nas bardzo duże wyzwanie, żeby stworzyć coś takiego, żeby mieszkańcy mieli wiarygodne i rzetelne informacje na temat jakości powietrza.
Nowoczesna technologia i naukowe podejście
ZAiRYMON, innowacyjny system monitorowania jakości powietrza w Żarach, wyposażony jest 15 czujników jakości powietrza, w tym jednego niezwykle zaawansowanego urządzenia referencyjnego, a także 3 najnowocześniejszych stacji pogodowych, które mierzą i archiwizują dane w czasie rzeczywistym.
System ZAiRYMON analizuje wszystkie ważniejsze parametry, które wpływają na rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń w powietrzu. Dane te są wykorzystywane przede wszystkim do wizualizacji parametrów jakości powietrza i danych meteorologicznych oraz analiz obejmujących m.in. predykcję jakości powietrza na kolejne godziny i/lub rekomendacje dla Jednostki Samorządu Terytorialnego odnośnie decyzji koniecznych w zakresie poprawy jakości środowiska. Prognozy obejmują całe miasto.
Projekt zakończył się konferencją na Uniwersytecie Zielonogórskim, gdzie omawiano możliwość wdrożenia systemu ZAiRYMON w innych miastach. Elastyczność systemu, zarówno pod względem technicznym, jak i oprogramowania, umożliwia jego adaptację w różnych lokalizacjach.
Realizacja projektu trwała prawie dwa lata i była poprzedzona półtorarocznymi przygotowaniami. Do udziału zaangażowano kilkunastu specjalistów, a całkowity koszt wyniósł blisko 2,5 miliona złotych. Środki pochodziły z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021, Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021 oraz budżetu państwa w ramach programu „Rozwój Lokalny”.
