Drewno to jeden z najstarszych materiałów budowlanych stosowany przez człowieka stosowany jako materiał konstrukcyjny i wykończeniowy.

1000 słów o budownictwie: Drewno. Inżynier opowiada
fot. Unsplash

Drewno jako materiał jest otrzymywany ze ściętych drzew iglastych i liściastych i formowany przez obróbkę w różnego rodzaju sortymenty. Z powodu łatwości pozyskiwania, niewielkich wymagań technologicznych podczas obróbki oraz innych zalet (mały ciężar, stosunkowo duża trwałość), drewno stanowi powszechnie wykorzystywany materiał właściwie w każdej dziedzinie techniki. Może być ono stosowane w postaci drewna litego lub w formie przetworzonej i w postaci tzw. tworzyw drewnopochodnych. Stanowi również podstawowy składnik papieru. Jest też używane jako paliwo do celów przemysłowych, technicznych, gospodarczych.

↓ Kontynuuj czytanie po reklamie ↓

Na świecie występuje około 40,0 tys. gatunków roślin drzewiastych, z których około 4,0 tys. ma rzeczywiste znaczenie użytkowe dla człowieka. W literaturze technicznej i naukowej opisano właściwości techniczne około 1,5 tys. gatunków drzew, ale tylko około 500 gatunków jest przedmiotem światowego handlu.

Pierwotnie drewno było stosowane do budowy chałup, domów mieszkalnych, budowli gospodarczych, kościołów, mostów, a także budowli obronnych również jako nośnik energii do ogrzewania. Wykorzystywano pnie drzew o różnym zakresie obróbki, przecinano na połówki, kanciaki, deski, gonty, stosowano nawet plecionki z cienkich gałęzi. Budowano z drewna ściany, stropy i dachy, kryte dranicami lub gontem. Budowano z bali drewnianych wały obronne, fundamenty, mosty. Z drewna budowano środki transportowe, łodzie (pierwotnie dłubane w jednym pniu) i okręty, wozy i sanie. Drewno było też podstawowym materiałem do wykonywania obudowy górniczej w kopalniach. Drewna używano też do wykonywania mebli, okien i drzwi, sprzętów domowych oraz naczyń i narzędzi.

Obecnie drewno stosowane jest szeroko jako materiał konstrukcyjny oraz wykończeniowy. Stosuje się je jako materiał na podłogi, boazerie, do wykonania więźb dachowych budynków, altan, wiat, ogrodzeń, mebli i zabawek, stolarki okiennej i drzwiowej, do wyrobu akcesoriów kuchennych, elementów narzędzi, elementów pomocniczych w budownictwie (pomosty rusztowań, elementy deskowań konstrukcyjnych). W wielu krajach, do dzisiaj np. w Ameryce Północnej (USA i Kanada), drewno jest w dalszym ciągu ważnym materiałem budowlanym i używa się go do budowy większości niskich zabudowań mieszkalnych.

Drewno w budownictwie stosowane jest w wielu postaciach, z których najważniejsza jest tarcica. Jest ona produkowana w następujących postaciach:

  • deska (obrzynana lub nieobrzynana) o gr.12-50mm otrzymywana z równoległego podziału pnia wzdłuż za pomocą przerżnięcia
  • kanciak (bal, krawędziak, brus, kantówka) jest to drewno obrzynane o wymiarach do 180x180mm
  • listwy są to drewno obrzynano o grubości nie większej niż 70mm
  • łaty to drewno obrzynane do przekroju o wym. do 76x140mm a z drewna iglastego i o wym. do 89×100 z drewna liściastego
  • belki drewniane o wym. do 220x280mm a z drewna iglastego i o wym. do 200×260 z drewna liściastego
  • drewno małowartościowe tj. odpady powstałe przy produkcji różnych sortymentów drewna są wykorzystywane do produkcji płyt pilśniowych, wiórowych, płyt OSB i sklejki
  • inne odpady drewniane (obrzynki, wióry, trociny itp.) są surowcem energetycznym
  • fornir (naturalna drewniana okleina meblowa, o grubości od 0,1 do 3 mm) powstająca z naturalnego drewna poprzez skrawanie wierzchniej warstwy wybranego gatunku drewna. Następnie każdy ze ściętych fragmentów forniru jest łączony z zachowaniem kolejności (ciągłość usłojenia). Gotowy fornir to okleina w dużych arkuszach, która można wykańczać nawet pokaźnych rozmiarów meble. Im grubsza warstwa forniru tym mebel odporniejszy na uszkodzenia. Większość antycznych mebli została pokryta właśnie fornirem. Jest odporny na zarysowania, obicia, odpowiednio pielęgnowany może przetrwać długie lata w nienaruszonym stanie.

Konstrukcje drewniane (drewniane układy konstrukcyjne) to obiekty złożone z pewnych elementów (części) drewnianych, które są połączone ze sobą w sposób trwały. Chodzi tutaj np. o drewnianą konstrukcję dachu, drewnianą konstrukcję stropu czy mostu.

Konstrukcje drewniane współcześnie wykonuje się z drewna:

  • litego, produkowanego ze świerku, sosny lub modrzewia, o odpowiedniej wytrzymałości,
  • klejonego które składa się z tzw. lameli. Są to deski o grubości 40 mm, klejone warstwowo i prasowane, następnie strugane z czterech stron, posiadają fazowane krawędzie. Lamele są łączone również wzdłużnie przy użyciu mikro wczepów,

Zaletami drewna i konstrukcji drewnianych jest możliwość rozebrania konstrukcji i odzyskania materiału, które tym razem użyć możemy do zupełnie innych celów. Kolejną zaletą jest małe prawdopodobieństwo uszkodzeń w czasie transportu i montaż oraz to, że, konstrukcje drewniane mają łatwość wzmacniania i ich przebudowy, to znaczy, że gotową już konstrukcję, łatwo jest zmodyfikować, ulepszyć czy poprawić. Następną ważną zaletą jest możliwość przemysłowej produkcji i prostego montażu w dowolnej porze roku. I niezależnie, czy mamy wiosnę, lato, jesień czy zimę, możemy montować konstrukcje drewniane. Jego produkcja nie wymaga budowania kopalń czy wydobywania surowca z wody. Drzewa rosną pośród nas.

Konstrukcje drewniane zapewniają również dobrą izolację ciepła. Jest to ważne, szczególnie przy budowie pomieszczeń mieszkalnych. Wadą drewna jest jego łatwopalność i podatność na szkodliwe działanie wilgoci, i szkodników biologicznych takich jak owady, grzyby czy pleśń. Zabezpieczenie chemiczne drewna pozwala temu zapobiegać.

Najstarsza drewniana konstrukcja drewniana na świecie to drewniana obudowa studni z drewna dębowego ścięto około 7 275 lat temu. Obiekt został znaleziony w pobliżu miasta Ostrov w Czechach w 2018 roku. Natrafiono na niego w trakcie budowy autostrady D35. Składał się z czterech grubszych bali rozmieszczonych w rogach i połączonych płaskimi deskami. Najprawdopodobniej był konstrukcją chroniącą studnię.

Najstarszy drewniany budynek na świecie znajduje się na terenie jednej z najstarszych świątyń buddyjskich w Japonii w „Świątyni Rozkwitu Prawa” mieście Ikaruga w prefekturze Nara, w 1993 roku wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Świątynię wzniesiono w 607 roku, budowniczymi byli mistrzowie sztuki budowlanej z Korei, W 670 roku świątynia została zniszczona przez pożar. Odbudowano ją w 708 roku. Z pierwotnych zabudowań zachował się m.in. główny pawilon zaliczany do najstarszych, drewnianych budynków na świecie.

Najstarszy budynek drewniany w Polsce to pochodzący z początku XIV w. kościół w Domachowie (wieś w Wielkopolsce) zbudowany około 1369 roku. Świątynia ta to najstarsza drewniana budowla w Polsce. Badania dendrochronologiczne przeprowadzone przez naukowców potwierdziły, że drewniane elementy, z których zbudowany jest kościół pochodzą z lat 1373-1374. Ten drewniany budynek stał już w czasach bitwy pod Grunwaldem.

Wśród najstarszych budowli drewnianych w Polsce nie sposób wspomnieć o Biskupinie

Biskupin, osada palowa, wiąże się z kręgiem kulturowym kultury łużyckiej, trwającym od środkowej epoki brązu, po wczesną epokę żelaza, czyli XIV do V w. p.n.e. Jest to gród założony na podmokłej wyspie na jeziorze Biskupińskim. Otoczony skrzynkowym wałem drewniano-ziemnym szerokości 3 m i wysokości do 6 m i otoczony falochronem o szerokości 2-9 m, zbudowanym z ukośnie wbitych pali.

Na podstawie badań drewnianych bali stwierdzono, że 50% użytych do budowy grodu drzew dębowych ścięto w 748 roku p.n.e. 16 września 1994 roku gród w Biskupinie uznany został za pomnik historii Polski. W uzasadnieniu stwierdzono, że zabytek ten nie posiada odpowiedników w swojej skali z tego okresu; porównać go można do osad palowych z neolitu w Szwajcarii, czy też do Pompejów (które pochodzą z innych okresów).

Patrząc na estetykę drewna i łatwość zastosowania warto zastanowić się nad powszechniejszym wykorzystanie drewna jako materiału budowlanego ekologicznego, pamiętając, że nie jest to jednak materiał niewyczerpalny. Dlatego należy troszczyć się o sadzenie nowych drzew po to, byśmy mogli oddychać świeżym powietrzem i po to, aby drewno mogło być wykorzystywane w przyszłości jako materiał budowlany.

Lubuska Okręgowa Izba Inzynierów Budownictwa

Artykuł powstał przy współpracy z Lubuską Okręgową Izbą Inżynierów Budownictwa w ramach cyklu 1000 słów o budownictwie. Inżynier opowiada.

Reklama: